ŞEMAME KAVUNU

Türkiye kavun üretiminde Çin'den sonra en fazla söz sahibi ülke konumundadır. Ülkemizin her bölgesinde farklı farklı kavunlar yetiştirilir. Bu bağlamda kavun çeşitliliği açısından epeyce şanslı sayılırız. Kavun ekilmiş iki komşu tarlaya baktığımızda bile çeşitli kavunlar sarı ve yeşilin farklı tonlarıyla bizi karşılar. Bu kavunlar arasında en ilginç olanı "Şemame kavunu" olabilir. Latince ismi "Cucumis melo var. dudaim" olan Şemame kavunu diğer kavunların aksine yenilmek için değil kokusu için yetiştirilir.

Biz başlığı "Şemame kavunu" olarak attık ama her beldede farklı farklı isimlendiriliyor bu minik kavunlar. Ege, Akdeniz, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yetiştirilebilen bu kavun Denizli yöresinde "çırlangaç", "kırlangıç"  , "zırlangıç" olarak bilinir. Mardin başta olmak üzere doğu bölgelerimizde bu kavuna "şemame", "şemamok", "beşla" gibi isimler verilmiştir.

Şemame kavunu odalara konulduğunda 10-12 gün kadar odaya hoş bir koku yaydığı ve doğal oda parfümü etkisi yaptığı için "parfüm meyvesi" veya "kokulu kavun" olarak da isimlendirilmiştir. Bu gerçekten de doğru! Mevsimi geldiğinde odama mutlaka bir tane bu kavundan koyarım ve bu kavun kuruyup buruşana kadar odaya çok güzel bir koku yayar. Buzdolabına konulduğunda ise dayanıklılık süresi biraz daha artar ve buzdolabının içi misler gibi kokacaktır.

Yine hoş kokusundan dolayı bazı yörelerde "dosta giden" ve  "bostangüzeli" olarak bilinir. Tadının acı olduğu söylenir ki zaten birisini bu kavunu yerken hiç görmedim. (Yabancı kaynaklarda Şemame kavunu kullanılarak yapılan bazı yemeklerin tarifi mevcut fakat genel kanı bu meyvenin yenilebilir değerinin düşük olduğu yönünde.)

 "Mis kokulu kavun"  diğer isimlerinden biridir. Bu kavunun astım ve bronşit gibi solumum yolu hastalıklarına iyi geldiği söyleniyor lakin bununla ilgili bilimsel bir makaleye rastlamadım. Yalnız yabancı bir yayında Şemame kavununun içeriğindeki fitokimyasalların enflamasyonu azalttığı ve bu sayede felç riskini azaltabildiği yazılı. Ayrıca belirli kanser türlerini önleyebileceği, kalp sağlığını iyileştirebileceği ve kronik hastalıkları önleyebileceği de yazılmış. 

Sarı üzerine kırmızı desenleri olan, ortalama 350-400 gramlık bir ağırlığa sahip, ortanca bir domates boyutlarındaki bu kabuğu kınalı meyveyi bazen pazar tezgahlarında görürüz. İnternetteki haberler tanesinin 2 liradan satıldığını söylüyor. Deseninden dolayı "kaplan süs kavunu" yada kaplan kavunu anlamına gelen "tigger melon" da deniliyor ve bu ismiyle internette aratarak tohumu sipariş edebilebiliyor.

 

Osmanlı zamanında Şemame kavunu hububat depolarına çokça konulurmuş. Mis kokusuyla zahire kokusunu bastırdığından depolardaki bayat kokuyu gidermek için kullanılırmış. Ayrıca bazı zamanlar bu hoş kokulu kavunlar padişahlara hediye olarak sunulurmuş. 

Kraliçe Anne 1702-1714 yıllarının Büyük Britanya kraliçesidir. Bizim Şemame kavunlarından kokusu hoşuna gittiği için cebinde taşıdığı aktarılır. Hikayesinden dolayı bu kavuna "Queen Anne's pocket melon" yani "Kraliçe Anne'nin cep kavunu" ismi de verilmiştir.

Pek sizin yörenizde bu kavuna ne derler? Yorumlarda bizimle paylaşabilirsiniz.

KAYNAKÇA VE NOTLAR:

> https://www.permaculturenews.org/2017/03/28/tigger-melons/

> Griep, L., et al. 24 Ekim 2011. Amerikan Kalp Derneği Dergisi. Felç. Meyve ve Sebzelerin Renkleri ve 10 Yıllık Felç İnsidansı. V: 42:11. Sayfalar: 3190-3195. Doi: 0.1611/STROKEAHA.110.611152. https://stroke.ahajournals.org/content/42/11/3190.long

> https://www.farmacieisolde.com/curiosities/queen-annes-pocket-melon

> https://tr.wikipedia.org/wiki/Anne_(B%C3%BCy%C3%BCk_Britanya_krali%C3%A7esi)